Κένταυροι

Μυθολογικά όντα. Από τη μέση και πάνω είχαν ανθρώπινη μορφή (κεφάλι και στήθος), ενώ από τη μέση και κάτω είχαν σώμα και πόδια αλόγου. Σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, ζούσαν στα ορεινά δάση της Θεσσαλίας, στη δυτική Αρκαδία και στο ακρωτήριο Μαλέας. Οι Κ. ήταν ένα είδος δαιμόνων της φύσης, ιδιαίτερα των δύσβατων βουνών και των πυκνών δασών, τα οποία, καθώς ήταν γεμάτα άγρια θηρία, προκαλούσαν τον τρόμο των ανθρώπων. Ήταν γιοι του Κενταύρου, γιου του βασιλιά των Λαπήθων Ιξίωνα, και της Νεφέλης. Περίφημη για τις αναρίθμητες παραστάσεις της στην αρχαία τέχνη είναι η Κενταυρομαχία, η μάχη μεταξύ των Κ. και του γειτονικού τους λαού, των Λαπήθων. Την αφορμή έδωσε η απόπειρα του Κ. Ευρυτίωνα να απαγάγει την Ιπποδάμεια ή Δηιδάμεια, σύζυγο του βασιλιά των Λαπήθων Πειρίθου, κατά την τελετή που έγινε μετά τον γάμο τους. Οι υπόλοιποι προσκεκλημένοι τιμώρησαν τον Ευρυτίωνα, προκαλώντας έτσι την εκδίκηση των άλλων K., οι οποίοι άρχισαν να αρπάζουν τις γυναίκες των Λαπήθων. Τελικά, οι Λάπηθες κατόρθωσαν να νικήσουν τους Κ. με τη βοήθεια του Θησέα. Η μάχη αυτή μεταξύ των άγριων K. –των οποίων κυριότερο χαρακτηριστικό ήταν η βία– και του πολιτισμένου λαού των Λαπήθων θεωρήθηκε από τους αρχαίους ότι συμβολίζει την πάλη των Ελλήνων με τους βαρβάρους και αποτέλεσε ένα από τα προσφιλέστερα θέματα της ελληνικής πλαστικής και αγγειογραφίας. Διαφορετικός από τους άλλους K., χάρη στην ευσέβειά του και στον ήπιο χαρακτήρα του, παρουσιάζεται από την παράδοση ο σοφός και δίκαιος Χείρων, ο οποίος υπήρξε διδάσκαλος πολλών μυθικών ηρώων της αρχαιότητας. Οι Κένταυροι και οι κενταυρομαχίες έχουν εμπνεύσει πολλούς Ευρωπαίους καλλιτέχνες. Ένα χαρακτηριστικό έργο του είδους είναι η «Κενταυρομαχία» του Τζ. Μπερνάρντι (Μουσείο Καποντιμόντε, Νάπολη). «Κένταυρος που δαμάζεται από έναν έρωτα», γλυπτό των ελληνιστικών χρόνων (Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι).